Στο νοτιότερο άκρο της Πελοποννήσου δεσπόζει ένας τόπος ιδιόμορφος και άκρως γοητευτικός στα μάτια του επισκέπτη: η χερσόνησος της Μάνης. Πρόκειται για ιδιαίτερη γεωγραφική ενότητα, με την κορυφογραμμή του Ταϋγέτου και την άμεση πρόσβαση στη θάλασσα να διαμορφώνουν και να οριοθετούν το φυσικό της τοπίο. Το βορειοδυτικό της Μεσσηνιακό τμήμα, η Έξω Μάνη, κατάφυτο με ελαιώνες και με πυκνά δάση στα ορεινά, έρχεται σε έντονη αντίθεση με τη βραχώδη και τραχιά γη του λακωνικού νότου (Μέσα και Κάτω Μάνη). Το πλήθος των μανιάτικων οικισμών καταδεικνύει την περίεργη έλξη που άσκησε αυτή η στερημένη από φυσικούς πόρους περιοχή, λειτουργώντας πάντοτε ως ασφαλές καταφύγιο και ορμητήριο για τους κατοίκους της. Η χερσόνησος κατοικείται αδιάλειπτα από τους προϊστορικούς χρόνους, η σημερινή όμως φυσιογνωμία της καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την πληθώρα βυζαντινών και μεταβυζαντινών εκκλησιών και από την οικιστική δομή και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της περιοχής, όπως αυτά διαμορφώθηκαν από τον 17ο αιώνα και εξής. Ο επισκέπτης, περιδιαβαίνοντας τα παλιά λιθόστρωτα καλντερίμια της υπαίθρου και των οικισμών της Μάνης πραγματοποιεί ένα ταξίδι στον τόπο και τον χρόνο, στα χνάρια μιας κοινωνίας με έντονα πολεμικό χαρακτήρα, οργανωμένης για αιώνες με βάση το γένος, έτσι ώστε να αντεπεξέλθει στις πιέσεις της οθωμανικής εξουσίας.

Η ευρύτερη περιοχή της Αβίας με κέντρο το χωριό Κάμπος, αποτελούσε επί Τουρκοκρατίας τη μία από τις τρεις κύριες διοικητικές μονάδες (καπετανίες) της Έξω Μάνης, γνωστή με το όνομα Ζαρνάτα. Σπουδαιότερο σταθμό της περιοχής αποτελεί το ομώνυμο κάστρο. Οι παλαιότερες μαρτυρίες κατοίκησης της περιοχής ανάγονται στην αρχαιότητα. Η περιοχή έχει ταυτιστεί με την αρχαία Γερήνεια, όπως αναφέρεται από τον Παυσανία, μία από τις επτά πόλεις που προσέφερε ο Αγαμέμνων στον Αχιλλέα, ενώ στην ίδια θέση υπήρχε κατά τους ομηρικούς χρόνους η Ενόπη. Το όνομα Ζαρνάτα απαντά για πρώτη φορά τον 13ο αιώνα, ενώ έως το 1460 η περιοχή ανήκε στους Παλαιολόγους του Μυστρά. Η Καρδαμύλη, πόλη ομηρική, συγκαταλέγεται επίσης σε εκείνες που έταξε ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα. Στους ρωμαϊκούς χρόνους χρησίμευσε ως επίνειο της Σπάρτης, με την οποία συνδεόταν μέσω της Βασιλικής οδού που διερχόταν από τον Ταΰγετο. Βορειοανατολικά της σημερινής Καρδαμύλης, κρημνώδες ύψωμα με αρχαία λείψανα έχει ταυτιστεί με την ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Το τοπίο σήμερα καθορίζει ένας τυπικός για την εποχή της Τουρκοκρατίας μανιάτικος οικισμός με πύργους και οχυρά συγκροτήματα. Στην Πάνω Καρδαμύλη δεσπόζει το οχυρό συγκρότημα των Μούρτζινων – Τρουπάκηδων, στους χώρους του οποίου φιλοξενείται ένας από τους σταθμούς του Δικτύου Μουσείων Μάνης. Το χωριό Στούπα ταυτίστηκε με την αρχαία πόλη Λεύκτρον ή Λεύκτρα και αποτελεί οχυρή θέση ήδη από την αρχαιότητα. Στα νότια του σύγχρονου οικισμού δεσπόζει απότομος λόφος που ταυτίζεται με την ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Στον ίδιο λόφο κτίστηκε στα μέσα του 13ου αι. μ.Χ. το κάστρο του Λεύκτρου.